Rabbijn Soetendorp spreekt

Op donderdag 1 mei sprak rabbijn Awraham Shalom Soetendorp de familie Babayants en het Kerkasiel Kampen toe via een vooraf opgenomen video. Hij memoreerde daarin zijn eigen verleden als joods jongetje dat, geboren in de Tweede Wereldoorlog, als baby moest onderduiken. Hij overleefde dankzij de inzet van anderen. In zijn volwassen leven zorgde dit ervoor dat hij een grote drang had zijn leven ‘betekenis te geven’.

Zo zette hij zich in voor Russische Joden die naar Israël wilden emigreren, maar ook voor Vietnamese bootvluchtelingen die in de jaren zeventig de Vietnamoorlog ontvluchtten. Hij pleitte er bij de toenmalige regering voor om deze vluchtelingen ruimhartig op te nemen. Dat deed hij later ook toen hij met toenmalig premier Wim Kok Afrikaanse vluchtelingen bezocht tijdens een hongersnood.

De vluchteling moet je volgens Soetendorp ontvangen, juist omdat hij van ver komt. Hij verwijst naar de woorden van profeet Jesaja: Vrede, vrede voor degenen die ver weg zijn en die dichtbij zijn. ‘Die uitspraak wekt verwondering’, zegt Soetendorp. ‘Waarom eerst degenen die ver weg zijn? Omdat, zo zeggen de rabbijnen, je pas liefde kunt voelen voor de ander wanneer je je vereenzelvigt met degenen die niet direct bij je zijn. Dan kun je je de Gouden Regel eigen maken: houd van de ander als van jezelf.

Natuurlijk kan Europa niet iedereen opnemen. Maar we kunnen ons inzetten voor degenen die wij wel kunnen helpen. Soetendorp trekt dit door naar het Kerkasiel: ‘Dat is wat de mensen hier dag en nacht doen, die zorgen dat er een asiel is gedurende zoveel maanden. En hopelijk komt er een moment waarop de familie hier in Nederland mag verder-burgeren.’ Met die term verwijst hij naar het inburgeren, dat van asielzoekers wordt gevraagd, maar ook naar de ‘pauze stand’ waarin iedereen die nog geen recht op verblijf heeft noodgedwongen moet blijven staan.

Soetendorp spreekt ook asielminister Faber direct aan: ‘Wanneer u met uw hart een verblijfsvergunning ondertekent, dan tekent u in de paradox van het leven tegen uw zo sterke principes in, maar voor mededogen. Dit maakt u dan tot een vrouw die leiding geeft met hart en verstand.’ Zo’n gebaar van mededogen gaat niet in tégen de principes, het maakt alles menselijker.

De Joodse filosoof Levinas zei, aldus Soetendorp, dat in een wereld zonder zorgzaamheid de vrede geen zetel heeft. Die zorgzaamheid is belangrijk, want daardoor kon de rabbijn als baby de oorlog overleven. Hij haalt ook Baruch de Spinoza aan, die in de 17^e eeuw als balling in Den Haag woonde. Zijn boek de Ethica was een van de richtsnoeren voor de universele verklaring van de rechten van de mens, die na de oorlog is aanvaard door de internationale gemeenschap, maar ook voor de rechten van het kind, opgesteld door de Verenigde Naties.

Soetendorp citeert uit het werk van Spinoza ‘een ongelofelijke, eenvoudige en bemoedigende zin’: Wanneer iemand, geleid door de rede, zijn eigen geluk en bestemming wil realiseren zal hij dat niet kunnen doen zonder dat geluk ook te willen realiseren voor de ander. Dat is de basis. We kunnen niet onze eigen vrijheid vieren zonder vrijheid voor de ander te blijven eisen.

Religieuze leiders zouden eigenlijk een grotere rol moeten spelen in politieke discussie, zoals in Europa, vindt de rabbijn. Religieuze leiders hadden meer kunnen doen om in Europa een rechtvaardig stelsel te bouwen, waarin niet iedereen die zijn land verlaat hier komt, maar waarin mensen wel worden gesteund in hun verlangen naar vrijheid en opbouw in hun eigen land, én waarin wij zoveel als wij kunnen de grenzen openstellen. ‘Stel je eens voor dat wij dag en nacht in Brussel zouden zijn, zoals nu in Kampen.’

Kwaad lijkt soms de overhand te hebben, zoals in de Tweede Wereldoorlog. En het lijkt ook besmettelijk te zijn, zoals mensen bijvoorbeeld wegkeken bij razzia’s. ‘Maar wat ook waar is, is dat goedheid óók besmettelijk is. Een hand uitsteken, een uur weggeven om in een kerk te staan en een familie te steunen is. Het is zelfs besmettelijker! Het kan de duisternis buiten houden en de lichtstralen binnenbrengen.’

Vergeet nooit dat God de wereld heeft geschapen voor de mens en dat hij de mens een verantwoordelijkheid gegeven heeft om de wereld te vervolmaken zodat de wereld vervuld is van liefde waarheid en rechtvaardigheid, besluit Soetendorp. ‘En, lieve familie Babayants, lieve mensen, die wereld lijkt ver weg, maar die wereld is dichtbij. En het is te doen. Vrede, vrede voor die ver weg zijn en die dichtbij zijn, want jullie die ver weg zijn, zijn dichtbij en wij die dichtbij zijn, zijn soms ver weg. Maar we helpen elkaar om te zijn, om wat gedaan moet worden te doen. Shalom.’